انرژی های فنا پذیر و آلوده ساز

اگر جامعه جهانی و بویژه دولت صنعتی غرب در ادعاهای خود در مباحث مربوط به جهانی شدن و الزام های آن صداقت دارند?باید این صداقت را در همه امور نشان دهد. در زمینه منابع انرژی فسیلی?با توجه به دو ویژگی مهم این منابع? نگرش و برنامهریزی یکپارچه اهمیت فراوانی دارد.این دو ویژگی عبارتند از:فنا ناپذیر بودن و آلوده ساز بودن این منابع اگر نگاه واقعاً جهانی باشد?منابع محدود فسیلی متعلق به کل جامعه بشری است و پیامدهای زیست محیطی ناشی از مصرف بی روی? آن نیز گریبان کل جامعه بشری را می گیرد. بنابراین یک برنامه ریزی منطقی با نگرش های محدود ملی لازم است که در انتخاب ترکیب بهینه به استفاده از حامل های مختلف انرژی و منابع کل جامع? بشری توجه شود.در این چارچوب آیا منطقی خواهدبود که مثلاً در یک کشور?بعضی از حامل های انرژی به صورت غیر اقتصادی استفاده شوند و این کشور به هر دلیل یا بهانه ای ? از بهینه کردن ترکیب انرژی خود بازداشته شود و یا در جایی که بهینه ملی یا بهین? جهانی در تعارض قرار می گیرند?در فرایند جهانی شدن کدام را باید انتخاب کرد؟کشورهای صنعتی بعد از ده?70 تمام تلاش خود را برای به حداقل رساندن سهم نفت و گاز در سبد انرژی مصرفی خود داشته اند?اما سهم این منابع هرگز به صفر نرسیده است و نخواهد رسید و بنابراین باید از منابع هیدرو کربوری در سطح جامع? بین المللی به صورت بهینه استفاده کرد.استفاد? غیر بهینه یک کشور موجب محرومیت کل جامعه بشری خواهد شد?بنابراین منطق جهانی ایجاب می کند که جامعه بشری در مقابل وادار کردن یک کشور به استفاد? غیر بهینه از منابع انرژی خود موضع گیری کند.

با توجه به آنچه گفته شد?نیاز ایران به برق هسته ای آشکارتر می شود و برای دستیابی ایران به این فناوری باید به هر گونه همکاری ایران با اتحادیه اروپایی در زمین? انرژی اتمی در چارچوب همکاری گسترده در زمین? کل مقوله انرژی ? توجه شود .

 دامن? کاربرد فناوری هسته ای

یکی از حوزه های کاربرد انرژی هسته ای صنایع غذایی است. پرتو دهی مواد غذایی فرایندی است که طی آن اشعه یونیزان برای تازه نگهداشتن غذا و کشتن میکروب ها مورد استفاده قرار می گیرد. برخی پرتو دهی مواد غذایی را تحت عنوان روش پاستوریزاسیون سرد نامیده اند.زیرا در این روش به جای انرژی گرمایی?انرژی اشعه برای از بین بردن میکروارگانیزم های بیماری زا به کار می رود. لیستر?پاستور و دیگران ارتباط بین فساد مواد غذایی را با وسایل و ظروف آلوده که به شیوع بیماری منجر می شود?مطرح کردند.پس از آن نه تنها تهی? غذا در زمان و مکان مورد نیاز بلکه جلوگیری از صدمه زدن به انسان نیز از اهداف مورد نظر بود. به کار گیری فرایند قرار دادن مواد غذایی در معرض انرژی اشعه تازگی ندارد. برای مثال قرن ها از انرژی خورشید برای حفظ گوشت?میوه و سبزی و ماهی استفاده شده است. اخیراً تشعشع مایکروویو و مادون قرمز برای گرم کردن غذا به کار می روند. فناوری پرتودهی تاریخچ? طولانی در مورد محصولات غیر غذایی دارد. این فناوری چند دهه برای اتصال متقاطع پلیمرهای مورد استفاده در لاستیک های اتومبیل ها?عایق دار کردن سیم ها?جوهرهای چاپ و محافظ های بسته بندی موادغذایی بکار رفته است؛همچنین به منظور استریل کردن حدوداً 50%همه مواد عرضه شده در وسایل پزشکی مانند بانداژها?نخ بخیه و پارچه های جراحی استفاده می شود و در حال حاضر محصولات مورد مصرفی همچون مواد آرایشی?پستانک بچه?حلقه های لاستیکی مخصوص گاز گرفتن کودک و ... همگی با پرتو دهی استریل می شوند. از دیگر حوزه های کاربرد انرژی هسته ای?صنعت است. رادیو ایزوتوپ ها? مواد رادیو اکتیوی که طبیعی اند یا بطور مصنوعی ساخته می شوند?کاربرد وسیعی در ابزار?اندازه گیری ها و دستگاه های تصویر برداری دارند. محور همه این کاربرد ها رادیو ایزوتوپ است. گر چه اشعه دیده نمی شود?اما براحتی می تواند با ابزار نوری صحیح تشخیص داده شود. علوم فضایی نیز از این تکنولوژی بی بهره نمانده است فناوری فوق نقش بسیار مهمی در اکتشافات فضایی دارد. با مطالعه علوم هستهای و بکارگیری این  دانش  می توانیم  ماهوار ها?ایستگاه  فضایی  بین المللی و مسافران فضا را تقویت و حفاظت کنیم.از مهمترین کاربردهای انرژی هسته ای?بکارگیری آن در علم پزشکی است. پزشکی هسته ای و رادیولوژی همگی تکنیک های پزشکی هستند که مستلزم استفاده از پرتودهی یا رادیواکتیویته برای تشخیص?درمان و جلوگیری از بیماری اند. در حالیکه رادیولوژی تقریباً نزدیک به یک قرض است مورد استفاده قرار گرفته?پزشکی هسته ای حدوداً 50 سال پیش آغاز شد؛وبالاخره یکی از حوزه های مهم استفاده از انرژی هسته ای تولید الکتریسیته است. انرژی از منابع طبیعی از جمله ذغال?گاز?نفت?آب?باد?خورشید و در نهایت از منابع هسته ای ایجاد می شود. بخشی از این انرژی برای تولید برق استفاده می شود (دیگر بخش ها برای مثال شامل حمل ونقل می باشد) کارخانجات تولید برق گرما یا حرکت این منابع طبیعی را برای تولید برق بکار می برند? اما یکی از پاکیزه ترین روش ها از لحاظ محیطی برای تولید برق?استفاده از انرژی هسته ای است؛ با این وصف جایگاه انرژی اتمی با جنبه های وسیع و سودمند کاربردی مشخص بوده و اهمیتی که در بهبود کیفیت زندگی بشر دارد و نقش آن در پیشرفت علمی?صنعتی و اقتصادی جوامع روشن است. 

غنی سازی اورانیوم

امروزه آنچه که تحت عنوان انرژی هسته ای در سطح جهان بطور گسترده از آن استفاده می شود از طریق فرآیند شکافت هسته ای اورانیوم تامین می گردد.

برای آنکه بتوان از اورانیوم طبیعی تخلیص شده به عنوان سوخت جهت تولید انرژی هسته ای استفاده نمود می بایست عمل غنی سازی اورانیوم انجام شود. اورانیوم دارای سه ایزوتوپ یا گونه اتمی اورانیوم-234اورانیوم-235 و اورانیوم-238می باشد که فراوانی نسبی اورانیوم-234 بسیار اندک بوده و چنانچه از آن صرف نظر شود در آن صورت فراوانی نسبی اورانیوم-235برابر 7/0درصد و اورانیوم-238، 3/99% خواهد بود. غنی سازی اورانیوم یعنی بالابردن درصد فراوانی نسبی اورانیوم-235 از 7/0درصد به بالای 3درصد که در راکتورهای اتمی از اورانیوم3 الی 4درصد غنی شده به عنوان سوخت هسته ای استفاده می شود. انرژی حاصل از شکافت هسته ای اورانیوم در راکتورهای قدرت سبب بخارشدن آب و به حرکت درآوردن توربین ها جهت تولید برق می شود.

مقایسه انرژی سوخت های هسته ای و سوخت های فسیلی

چنانچه یک کیلوگرم اورانیوم-235بطور کامل در فرآیند شکافت هسته ای شرکت کند معادل 1000مگاوات برق در روز انرژی آزاد می گردد که معادل انرژی حاصل از انفجار 20000تن TNT است. اگر بهره تبدیل گرمای آزادشده به الکتریسیته 30%باشد در آن صورت مقدار هریک از سوخت های فسیلی گاز، نفت و ذغال سنگ مورد نیاز جهت تولید روزانه 1000مگاوات برق در ساعت حدود 5میلیون مترمکعب گاز، 6000تن نفت و 8000تن ذغال سنگ خواهد بود که برای حمل نفت روزانه 300کامیون و ذغال سنگ 400کامیون 20تنی مورد احتیاج است. این اعداد در مقایسه با انرژی حاصل از سوخت های فسیلی بسیار عظیم می باشد به این ترتیب ملاحظه می گردد که استفاده از انرژی هسته ای از هر لحاظ چه از نظر اقتصادی و چه از نظر عدم آلایندگی محیطی کاملا به صرفه بوده و با سوخت های فسیلی به هیچ وجه قابل مقایسه نمی باشد و بر همین اساس است که امروزه توجه به انرژی هسته ای در راس برنامه تمام کشورها قرارگرفته و کشور ما نیز درصد استفاده از این انرژی عظیم هسته ای می باشد.

استفاده از انرژی هسته ای، یکی از اقتصادی ترین شیوه ها در دنیای صنعتی است و گستره عظیمی از کاربردهای مختلف، شامل تولید برق هسته ای، تشخیص و درمان بسیاری از بیماریها، کشاورزی و دامداری، کشف منابع آب و ... را در بر می گیرد.

برخی راه حل های ارائه شده برای توسعه و پیشرفت جامعه

ابتدا باید کاری کنیم که افراد قابلیت های مساوی پیدا کنند. وقتی قابلیت های مساوی پیدا کردند ، دارای فرصت های مساوی می شوند. در واقع مسئله ی قابلیّت در برابر دستاورد مطرح می شوند. قابلیّت یعنی آنچه می تواند رخ دهد و دستاورد یعنی آنچه رخ می دهد. دولت لازم نیست به افراد در آمد های مساوی بدهد بلکه باید قابلیّت ها و توانمندیهای آنان را پرورش دهد. مثال : یک تیم را در نظر بگیریم ، اگر یک مربّی شرایط تمرینی مناسبی را برای یک بازیکن ایجاد نکند ، او هیچگاه آماده ی بازی نمی شود. در سطح اجتماعی هم به این ترتیب است ، وقتی یک نفر امکان بهره مندی از آموزش ابتدایی را ندارد چه توقعی دارید که در سطوح بالاتر بتواند تحصیل کند. پس می توان گفت : دولت می تواند با برقراری عدالت اجتماعی ما بین افراد جامعه ، زمینه ی توسعه را فراهم کند. بعضی معتقدند اگر سرمایه ها صرف تغذیه ، بهداشت ، آموزش و ... شود موجب تخلیه ی منابع و کمبود در سرمایه گذاری می شود. در حالیکه اگر از دید سرمایه ی انسانی و از دید توانمندسازی به این مسئله نگاه شود ، نتیجه چیز دیگری خواهد بود. و آن هم اینکه انسان خودش ابزار توسعه است.

وقتی فرد را آموزش می دهید ، امکان بهره مندی از بهداشت را برای او میسّر می کند ، حداقل تغذیه را برایش فراهم می کنید ، در واقع بهره وری او را بالا برده اید . وقتی این فرد توانمند شود به رشد توسعه ی خانواده و در نهایت کشور کمک بیشتری خواهد کرد . توانمندی او امکان ساخت آینده ای بهتر را نیز میسّر می کند. پس باید زمینه ای فراهم شود تا فرصت های برابری برای مردم فراهم شود. و در این سیاستگذاری در واقع یک نوع عدالت برقرار می شود.

البته وقتی می توانیم توقع داشته باشیم که قابلیّت های برابر ایجاد شده منجر به پرش و توسعه و پیشرفت جامعه شود که زمینه های بعدی آن را فراهم آوردیم. مثال : آموزش را همان مواد اولیه برای تولید در نظر بگیریم  اما آیا برای یک کار تولیدی ، فقط مواد اولیه لازم است یا باید عوامل دیگر هم مهیّا شود؟ وقتی ما سطح آموزش افراد را به سطح آموزش عالی ارتقاء می دهیم آیا به همان اندازه شغل ایجاد کرده ایم ؟ تا آنان بتوانند پس از فراغت با استفاده از قابلیّتهای ایجاد شده ، سطح درآمدی خود را افزایش دهند ؟ این احتیاج دارد که نظام اقتصادی از تقاضای بالایی برخوردار باشد تا تمامی افراد بتوانند از قابلیّتهای خود به درستی استفاده کنند.

ایجاد چنین تقاضایی در شرایط امروز جهان فقط در حدّ اقتصاد داخلی نیست باید اندازه ی بازار را بزرگ کرد. وقتی دارای یک اقتصاد بسته یا نیمه بسته باشیم طبیعتاً فقط می توانیم برای جمعیّت داخلی خودمان تولید کنیم و تقاضا هم در حدّ همان هفتاد میلیون نفر است. اما اگر موانع در ارتباط با بزرگ کردن بازار را بر طرف کنیم ، می توانیم ظرفیت تولیدی خود را به میزان جمعیّت یک منطقه ی قارّه و حتی دنیا افزایش دهیم. معلوم است که در این شرایط تقاضا برای شما بالاتر است و امکان استفاده از قابلیّتهای ایجاد شده بیشتر .

نگاهی به چین بیندازیم . این کشور سه دهه ی قبل از آنکه تعامل خود را با اقتصاد بین الملل آغاز کند اقدام به سرمایه گذاری کلان روی آموزش کرد. اما تا زمانی که نگاه خود به جهان را تغییر نداد ، نتوانست از آن نیروهای تحصیل کرده بدرستی استفاده کند. اکثر این نیروها به غرب مهاجرت می کردند.اما پس از تغییر نگاه حاکمان روند معکوس شده است. بنابر این این مسئله دارای دو بخش متفاوت است. یکی آنکه قابلیّت را ایجاد کنیم و بخش دوم به وجود آوردن زمینه ای برای استفاده از این قابلیّتهاست. اگر چه روند تکاملی جامعه (هم اکنون) کند شده اما این را نمی توان فقط محدود به استفاده نکردن مردم از قابلیّتهای خود دانست. شاید بخشی از آن ناشی از غفلت دولتهای قبلی در توجّه به مسائل اقتصادی بوده است. در زمان آقای خاتمی تکیه ی اصلی در شعارها ، رسانه ها و . . . اصطلاحات سیاسی بود. انتقادی که به دولت قبل وارد می شود توجّه صرف به اصطلاحات سیاسی و غفلت از اصطلاحات اقتصادی بود. گویی اصطلاحات سیاسی و اقتصادی دو مقوله ی جدا از هم هستند ، در حالی که تمام موارد وباید با هم رشد کنند. اصطلاحات سیاسی بسیار خوب است اما تمامی موارد باید متوازن جلو برود. وقتی معیشت مردم کمتر مورد تأکید قرار بگیرد ، ضربه خواهید خورد.به همین دلیل است که همواره تأکید می شود که مواظب بحث نان و آزادی باشید. یعنی هم معیشت افراد تأمین شود ، هم از آزادیها غفلت نشود. گر چه جامعه ای که در مراحل میانی توسعه قرار گرفته باشد ، اگر آزادی نداشته باشد  ، در بلند مدّت به نان هم نخواهد رسید. باید به گونه ای عمل کرد که در مراحل اولیه گروهی از مردم که در سطح پایینی از نظر اقتصادی قرار دارند در اولویت نان و آزادی ، توجّهشان از آزادی خارج نشود. نه اینکه دولت خودش معیشت را تعیین کند. دولت باید زمینه های رشد جامعه را از طریق سیاستگذاری فراهم کند. وقتی می گوییم دولت در آموزش نقش بیشتری داشته باشد معنایش این نیست که بخش خصوصی به این حوزه وارد نشود. در سه بخش خصوصی باید در تمامی حوزه ها باز گذاشته شود. و حتی اگر حوزه ای بود که این بخش تمایل حضور در آن را نداشت باید زمینه ای را فراهم کرد تا حاضر شود. اما نباید خانواده ای را به دلیل اینکه از سطح درآمد کمی برخوردار است از آموزش محروم شود. دولت باید این افراد را زیر چتر خود بگیرد. اصلاً فلسفه ی آموزش غیر انتفاعی همین است. با آزاد شدن برخی منابع دولت می تواند آن را در نقاط محروم سرمایه گذاری کند. این عین عدالت (هم هست).  دولت باید با انجام آزاد سازی زمینه را برای کسب فرصتها مهیّا کند. اما وقتی فرصتها کسب شد وظیفه ی دولت نیست که مثلاً برای آن شغل ایجاد کند. بلکه باید موانع را بردارد تا شرایط لازم برای جهش جامعه به سمت توسعه مهیّا شود. برابری فرصتها یعنی اینکه افراد آزاد باشند. آزادی فراهم بودن امکانات اولیّه ی تنها نیست، بلکه آزادی را  باید از زاویه ی فقر ، جهل و ... به آن نگاه کرد.اگر کسی دچار کمبود باشد و این کمبودها رفع نشود مطمئن باشید در آینده به آزادی و عدالت صدمه می رساند. باید زنجیرها از پای افراد باز شود تا خلاقیّت ها بروز پیدا کند. 

 حال به موارد ی که می تواند ما را به سوی جامعه ی ا ی ایده آل سوق دهد اشاره میکنم :

1- نقش قانون گذاری مجلس به عنوان نمایند ه ی ملّت در امر تخصیص منابع

در حال حاضر منبع اصلی درآمد دولت وجوه حاصل از فروش نفت و گاز است. لذا میزان وابستگی بودجه به نفت ، حدود اعمال اراده ی دولت نسبت به درآمدهای نفتی و شیوه ی رفتار با حساب ذخیره ی ارزی  ، از مهمترین نکاتی است که باید به درستی و با کمک از مبانی علمی و تجربی در بودجه ریزی لحاظ شوند. رابطه ی حقوقی و مالی دولت و شرکت ملّی نفت و شرکتهای وابسته ، باید به شیوه ای تعیین شود که سهم دولت ، ملت و نسلهای آینده در آن مشخص و شفاف باشد. لذا نقش قانون گذاری مجلس به عنوان نماینده ی ملت در امر تخصیص منابع و نظارت و نحوه ی اجرای تخصیصات از اهمیّت ویژه ای برخوردار است. نباید رابطه ی مالی و حقوقی دولت و وزارت نفت به طور مطلق به هیئت وزیران سپرده شود که به مفهوم حاکمیّت اراده ی صرف دولت بر دخل و تصرف در میلیاردها دلار درآمدهای نفتی است که از سوی اقتصاددانان به هیچ وجه توصیه نمی شود.

2- افزایش حجم مالیات ها ، اولویّت بندی مناسب بودجه

معلوم نیست این درآمدهای مالیاتی با توجّه به کاهش صنعت و عدم شفّافیّت معاملات غیر تولیدی یعنی بازرگانی و دلالی و . . . چگونه محقق می شوند. ضمن آنکه وصول مالیات بیشتر مرهون رشد مطلوب اقتصادی ، افزایش درآمد ملی ، تحول در نظام مالیاتی ، عمدتاً نحوه ی شناسایی کامل مشاغل و تقویّت فرهنگ مالیات دهی است که ضرورتاً تبیین بسترهای فرهنگی ، حقوقی و امنیّت اقتصادی پیش نیاز آن است که در کوتاه مدّت تحقق آن دور از انتظار است. اولویّت های بودجه نیز براساس وضع معضلات و مشکلات مبتلا به جامعه باید ارزیابی شود. پدیده هایی نظیر تورم دو رقمی ، بیکاری ، کمبود مسکن ، ضعف بهداشت ، بیمه ، افزایش شکاف طبقاتی ، گسترش خط فقر و تنزّل بهره وری نارسایی های اقتصادی و اجتماعی هستند. که به رقم افزایش بی سابقه ی درآمدهای نفتی ، جامعه را بیشتر درگیر ساخته و لذا رفع این معضلات باید در اولویّت نخست سیاستهای بودجه قرار گیرند. پس باید بودجه توسط مجلس اولویّت بندی مناسب شود ، بودجه فی الواقع محصول مشترک دولت و مجلس است و حق قانونی مجلس که نماینده ی مردم کشور است این است که در تعیین اولویّت های بودجه ایفای نقش کند.

 اکنون که غرب نمی تواند شاهد رشد و بالندگی کشوری مثل ایران باشد امیدمی رود  که سیاستمداران  و تصمیم گیران حکومت و ملّت با هوشیاری خود چالش های فراوان را که بر سر راه پیشرفت و توسعه به وجود می آید یکی پس از دیگری از سر راه برداشته و با تکیه بر علوم مختلف راهگشای پیشرفت کشور شوند.

منابع

1- ریشه های توسعه نیافتگی در جهان سوم ،مؤلف :علیرضا علی آبادی

2- فقر ، پیشرفت و توسعه،مؤلف : پاول مارک هنری ،ترجمه : مسعود محمدی

3- علل عقب ماندگی ایرانیان، مصطفی ملکیا

11- تعصّب

تعصّب هم افق با شخصیت پرستی است . تعصّب به معنای چسبیدن به آنچه که داریم و نگاه نکردن به چیزهای فراوانی که نداریم.

اگر من شیفته ی آنچه که دارم شدم و فکر کردم و جای نداشته هارا هم برایم می گیرد من نسبت به آن تعصّب پیدا کرده ام . و ایجاست که من نسبت به کسانی که به آن وفاداری ندارند دو دیدگاه پیدا می کنم گروهی خودی می شوند ، و گروهی غیر خودی. قرآن خودی و غیر خودی را رد کرده است . چرا که در باره ی حبّ و بغض می گوید: " وقتی با گروهی دشمنید دشمنی باعث نشود در باره ی آنها عدالت و انصاف را فراموش کنید".

در باره ی دوستی هم می گوید : "همیّت جاهلیت شما را نگیرد". همیّت جاهلیت یعنی اینکه چون فلانی از قبیله ی من است طرف او را چه ظالم باشد یا عادل می گیرد. به عبارت دیگر خود او مهم نیست بلکه ویژگیهای تعلقی او مهم است.

12- تجربه اندوختن از گذشته

زیاد شنیده ایم که ببخش و فراموش کن یا ببخش و فراموش نکن. اما داستان بر سر این است که اگر شما ببخشایید و فراموش کنید، باز هم از همانجا ضربه می خورید. انسانهای سالم کسانی هستند که در درونشان می توانند بزرگترین دشمنان خود را از لحاظ عاطفی ببخشایند، چرا که از لحاظ عاطفی باید بخشود اما از لحاظ ذهنی نباید فراموش کرد. اما متأسفانه عکس این عمل می کنیم ، از لحاظ عاطفی نمی بخشیم و کینه جوئی در ما زنده است اما به لحاظ ذهنی فراموش می کنیم چرا که حافظه ی تاریخی ملّت ما بسیار کند و تار است.

13- جدّی نگرفتن زندگی

سقراط از ما می خواست که در عین شوخ طبعی زندگی را جدّی بگیریم ، کسانی زندگی را جدّی می گیرند که دو نکته را باور کنند:

1- باور به مستثنی بودن از قوانین حاکم بر جهان - دلیل هر جدّی نگرفتن مستثنی نداشتن خود از قوانین هستی است.

2- نسبت سنجی در امور – روانشناسان اصطلاحی دارند با این مضمون که انسان باید بتواند وزن امور را نسبت به هم بسنجد . انسانهایی که زندگی را جدّی نمی گیرند چیزهای مهم تر را برای چیزهای مهم رها می کنند . فراوانند انسانهایی که در طول زندگی خطای تاکتیکی نمی کنند اما خطای استراتژیک عظیم دارند. یعنی کل زندگی را می بازند اما در ریزه کاریها وسواس دارند. 

14- دیدگاه مبتذل نسبت به کار

ما کار را فقط برای درآمد می خواهیم و بنابراین اگر درآمد را بتوانیم از راه بیکاری هم بدست آوریم ، از کار استقبال نمی کنیم . در واقع ما کار را اجتناب ناپذیر می دانیم در حالی که باید دیدگاه مولوی را در باره ی کار داشته باشیم که معتقد بود "کار جوهر انسان است". دیدگاه ما نسبت به کار مبتذل است.

15- قائل نبودن به ریاضت

ریاضت در اینجا به معنای آنچه که مرتاضان انجام می دهند ، ریاضت به معنای آنکه در زندگی همه چیز را نمی توان باید دانست. بنابر این باید چیزهایی را فدا کرد تا چیزهای با ارزش تری را بدست آورد. قدمای ما می گفتند:" دنیا دار تزاحم است " یعنی همه ی محاسن با هم در یکجا جمع نیست، به تعبیر نیما یوشیج تا چیزها ندهی ، چیزی به تو نخواهد داد. در زبانهای اروپایی قداست از ماده ی فداکاری است . عارفان مسیحی می گفتند : اینکه فداکاری و قداست از یک ماده اند.به این دلیل است که قداست بدست نمی آید مگر به قیمت از دست دادن چیزهای فراوان . ولی ما می خواهیم همه چیز را داشته باشیم و وقتی دیدگاهمان نسبت به کار آنگونه است نسبت به مصرف هم دیدگاهمان اینگونه می شود. و باعث می شود دچار مصرف زدگی شویم. وقتی ما بحث مصرف زدگی را مطرح می کنیم ، مطرح می کنند که شما از اوضاع جامعه و فقر خبر ندارید باید گفت : مصرف زدگی یک دیدگاه است نه یک امکان. یعنی فرد فقیر هم در سرِ دل خود می گوید: کاش بیشتر داشتم و بیشتر مصرف می کردم. کدامیک از ما برای آرمانهای خود حاضر است به قدر ضرورت اکتفا کند این مصرف زدگی ما را به دنائت می کشد. اگر ما بودیم و فقط ضروریات زندگی مجبور به کرنش کردن نبودیم.

16- از دست رفتن قوّه ی تمیز بین خوشایند و مصلحت

مردمی که منافع کوتاه مدت را ببینند و قدرت دیدن منافع دراز مدّت را نداشته باشند در معرض فریب خوردگی هستند. دلیل موفقیت سیاست های پو پو لیستی (عوام فریبی)در کشور که در یکسال اخیر رواج پیدا کرده ، ندیدن منافع دراز مدّت است. وقتی منافع بلند مدّت دیده نشود ، منافع کوتاه مدّت تأمین می شود. به قیمت نکبت و ادبار دراز مدّت.

17- زیاده گویی

ما درست بر خلاف آنچه که در ادیان و مذاهب گفته می شود زیاده گو هستیم و پُر حرف می زنیم ، نقل است که عرفا هم در سکوت تبدل روحی داشته اند ، اما ما ملّت پُر سخنی هستیم و آسانترین کار برای ما حرف زدن است.

18- زبان پریشی

بدتر از پُر سخنی ما زبان پریشی ماست. زبان پریشی به این معناست که انسان حرف خود را ، خودش هم متوجه نمی شود. یعنی اگر تحلیل زبان شناختی در سخنان ِما انجام شود اصلاً برخی جملات معنا ندارد. سخنان همه مانند شهرک های سینمایی است که در زمان فیلم پُر از دژ و قلعه است اما وقتی فشار می دهیم فرو می ریزد. به تعبیر دیگر حرفهای ما پشتوانه ندارد. و همه ی ما از صدر تا ذیل یاوه می کنیم. و به همین دلیل هم به لحاظ ذهنی تا این حدّ پریشانیم کسانی که سرگردانی ذهنی دارند ، اوّل باید زبان خود را پالایش کنند یعنی باید حرف را فهمیده بزنند و از طرف مقابل هم حرف فهمیده بخواهند.

نوام چامسکی برای اینکه ثابت کند که هر جمله ای که قواعد نحوی و صرفی آن رعایت شده ، صرفاً با معنا نیست ، جملاتی می گفت : به طور مثال می گفت: وقتی می گویند: « پسر برادر مثلث ما عاشق بیضی شما شده است » قواعد صرفی و نحوی آن رعایت شده اما با معنا نیست.

19- ظاهر نگری

ظاهر نگری به دلیل غلبه ی روحیه ی فقهی در دین بر کل کارهایمان سایه افکنده است. یعنی به جای آنکه ما به ارزش و انگیزه ی کار توجّه کنیم فریفته ی ظاهر می شویم . این ظاهر بینی ها ، ما را برای ظاهر فریبی آماده می کند. در هر جا که اخلاق ، عرفان و روانشناسی فدای فقه و ظواهر شود این روحیه غلبه پیدا می کند.

در پایان پیشنهادی دارم که دارای دو نکته است :

اوّل اینکه در باب هر کدام از موارد مطرح شده فکر کنیم که درست است یا نه. اگر درست است اول کاری که باید کرد اینست که در شخص خودمان بررسی کنیم. یعنی اینکه این نکته ها را ذرّه بین نکنیم و روی دیگران بگیریم. بلکه اول ذرّه بین را روی خودمان بگیریم.

نکته ی دوم اینکه اگر مطالب گفته شده ، درست است روشنفکران و مصلحان اجتماعی ، به جای اینکه همیشه مجیز مردم را بگویند و فکر کنند  تمام مشکلات متوجّه رژیم سیاسی است ، باید از مجیزگویی مردم دست بردارند و به مردم بگویند چون شما اینگونه اید ، حاکمان هم آنگونه اند. حاکمان زاییده ی این فرهنگند ، جامعه ای که فرهنگش این باشد ناگزیر سیاستش هم آن می شود و اقتصاد هم آن می شود. خطاست که برای روشنفکران و مصلحان اجتماعی ، مجیز مردم را بگویند و بگویند که مردم هیچ عیب و نقصی ندارند چرا که رژیم سیاسی ِبهتر به فرهنگ بهتر نیاز دارد.

بخش دوم

علل و عوامل بازدارنده  ی پیشرفت و تعالی همه جانبه

در صد سال اخیر ، کسانی که در باره ی موانع پیشرفت جامعه سخن گفته اند ، معمولاً عامل و عواملی که مانع پیشرفت جامعه شده را به دو بخش تقسیم کرده اند:

1- مداخله ی کشورهای خارجی ، استعمار و انواع و اقسام سلطه طلبیها

2- رژیم های سیاسی حاکم

کسی نمی تواند وجود این دو عامل را انکار نماید . اما مسئله ای که مهم تر از این دو عامل است وضع فرهنگی مردم است. به تعبیر دیگر آسیب شناسی فرهنگی مردم ایران ، و اینکه به لحاظ  فرهنگی ، چه امور نامطلوبی در ذهن و ضمیرشان راسخ شده است.

گاه وقتی گفته می شود که ما باید عوض شویم یعنی تا ما رفتار اخلاقی سالمی نداشته باشیم وضعمان بهبود پیدا نمی کند. و این نکته گفته می شود سود "سرانجام همه "، در اخلاقی زیستن است.اما وضع فرهنگی و این اخلاقی زیستن به یک سری نگرشهای ذهنی هم بستگی دارد که باید به این نگرشهای ذهنی پرداخت :

نگرشهای ذهنی اموری هستند که آگاهانه  یا  ناآگاهانه در ما راسخ شده اند. و ما در همه ی کنشها و واکنشها تحت تأثیر این نگرشها هستیم که لزوماً جنبه ی اخلاقی هم ندارد و برای تغییر آنها نباید رفتار اخلاقی ما تغییر کند.بر عکس این نگرشها هستند که اخلاق ما را به سمت ناسالمی می کشند. آن بخش از مسائل فرهنگی که به نگرش ایرانیان مربوط می شود به شرح زیر است :

1- پیش داوری

اولین خصوصیتی که در ما وجود دارد ، پیش داوریهای فراوان نسبت به بسیاری از امور است. اگر هر کدام از ما ، به درون خودمان رجوع کنیم ، پیش داوریهای فراوان می بینیم. این پیش داوری ها در کنش و واکنشهای اجتماعی ما تغییرات منفی زیادی دارد. معمولاً وقتی گفته می شود پیش داوری ، بیشتر پیش داوری منفی مدّ نظر است. ولی آوار مخرب آن منحصر به پیش داوری منفی نیست.

پیش داوریهای مثبت هم آوار مخرب خود را دارد. از جمله خوش بینی های نابجا که نسبت به برخی افراد و قشرها و لایه های اجتماعی داریم.

2- جزمیت و جمود

نوعی جزمیت (دگماتیسم ) و جمود در ما ریشه کرده است. آنچه که در ما وجود دارد که از آن به جزم و جمود تعبیر می شود این است که باور ما یک زمینه دارد. یعنی ممکن است که ما معتقد باشیم که فلان گزاره درست است این سالم است اما اگر معتقد باشیم که فلان گزاره محال است که درست نباشد این محال است. انسان را تبدیل به یک انسان دیگری می کندو ما کمتر می شود به چیزی معتقد باشیم و یک محال است منضم به این اعتقادمان نباشد.

 به تعبیر دیگر وقتی ما یک عقیده داریم  که فلان گزاره صحیح است یک عقیده ی دوم داریم که گریز ناپذیر است که فلان گزاره صحیح نباشد.

3- خرافه پرستی

ویژگی دیگر ما خرافه پرستی است . هم خرافه در بافت دینی و مذهبی و هم در بافتهای غیر دینی و مذهبی. خرافه در بافت مذهبی یعنی چیزی که در این نبوده و در آن وارد شده است. خرافی به معنای باورآوردن به عقایدی که هیچ شاهدی به سود آن وجود ندارد. ولی ما همچنان آن عقاید را در کف داریم.

 این سه مسئله را می توان سه فرزند استدلال ناگرایی ما دانست. هر که اهل استدلال نباشد ، اهل این سه است . بنابر این راه درمان این سه تقویت روحیه ی استدلال گرایی است.

4- بها دادن به داوریهای دیگران نسبت به خود

ما به ندرت در منی که از خودمان تصوّر داریم زندگی می کنیم و همیشه توجهمان به منی است که دیگران از ما تصوّر دارند و همیشه ترازوی ما در بیرون ماست. این بها دادن به داوریهای دیگران علت العلل یکسری مشکلات فرهنگی جامعه ی ماست.

5- همرنگی با جماعت

نکته ی پنجم ناشی از نکته ی چهارم است به این معنا که ما هیچوقت در برابر جمهوری که با آن سر و کار داریم نتوانستیم سخن بگوییم که در مقابله با آن است و همیشه همرنگ شدن با جماعت ، برای ما مهم است.

6- تلقین پذیری

تلقین یعنی رأیی را بیان کردن و آراء مخالف را بیان نکردن و مخاطب را در معرض همین رأی قرار دادن هر وقت شما در برابر هر عقیده ای نظر مخالفان آن را هم خواستید نشان می دهد که تلقین پذیر نیستنید. تلقین پذیری یعنی قبول تک آوایی

7- القاء پذیری

القاء پذیری به لحاظ روانشناختی با تلقین پذیری متفاوت است. در القاء یک رأی آنقدر تکرار می شود تا تکرار جای دلیل را بگیرد. اگر من گفتم فلان گزاره صحیح است . شما از من انتظار دلیل دارید ، اما من به جای اینکه دلیل بیاورم دویست بار فلان گزاره را تکرار می کنم. و کم کم ما فکر می کنیم که تکرار مدّ عا جای دلیل را می گیرد. یعنی به جای اقامه ی دلیل خود مدّعا تکرار می شود و این هنری است که در پرودیاگاندا یا آوازه گری وجود دارد. این رسانه ها وقتی در دست قدرتها قرار می گیرند آنها خوشحال می شوند . به دلیل وجود همین روحیه ی القاءپذیری در مردم است. و الا اگر ملّتی القاءپذیر نباشد هر چه که رسانه ها بگویند چون دائماً دلیل می خوهند کسی از بدست گرفتن رادیو و تلویزیون اظهار خوشحالی نمی کند.

8- تقلید

منظور از تقلید نه آن است که در فقه گفته می شود مراد از تقلید به معنای روانشناختی آن است.یعنی اینکه من آگاهانه یا نا آکاهانه تحت الگوی شخصی باشم. یعنی من خودم را مانند تو می کنم و به تو تشبّه می جویم.و تقلید یعنی من تو را الگو گرفته ام.

آنچه که در عرفان گفته می شود که تشبّه به خدا جوئید اگر اینکار را با انسانها انجام دادیم تعبیر به تقلید می شودو این هم در ادیان و مذاهب و عرفان مورد توبیخ است.

9- تعبّد

تعبّد یعنی سخنی را پذیرفتن صرفاً به این  دلیل که فلان شخص آن را گفته است.

10- شخصیت پرستی

کمتر مردمی به اندازه ی ما شخصیت پرستند و شخصیت پرستی جز این نیست که شخصیتی خود را بر خود عرضه کند. و خوبیهایی که در زندگی اطراف خودمان نمی بینیم. از سر توهّم به او نسبت می دهیم و او را به دست خودمان بزرگ می کنیم.

علل و ریشه های توسعه در سرمایه داری پیشرفته

ریشه یابی عوامل تحول و دگرگونی های پیاپی در سرمایه داری جهانی از راههای گوناگونی امکان پذیر است. بیش از پانصد سال از عمر نظام سرمایه داری در غرب می گذرد و در طول این مدّت تغییرات فراوان پذیرفته است. این دگرگونی ها به سرمایه داری امکان داده که تا این لحظه به صورت یک نظام زنده و فعال و در حال توسعه باقی بماند زیرا هیچ نظام اقتصادی  ، سیاسی و یا فکری در متن و بطن زندگی اجتماعی باقی نمی ماند مگر آنکه همراه با تغییر موقعیتها و احوال جامعه متحول گردد.

یکی از عوامل اساسی که باعث تحولات سریع و غیر قابل پیش بینی در نظام سرمایه داری شده است پیشرفت و جهش های علمی و فنی است که امکانات تازه ای را برای توسعه در اختیار جوامع سرمایه داری پیشرفته قرار داده است.

یکی دیگر از عوامل قوام و توسعه ی نظام سرمایه داری جهانی دستیابی سرمایه داری جهانی به مواد اولیه ی ارزان است . سیاستهای استعماری و تجاوز و تصرف سرزمینهای ملتهایی که فاقد قدرت مقابله نظامی در برابر هجوم و تجاوز دولت ها و شرکت های امپریالیستی بودند غارت بی حدّ و مرز منبع طبیعی وثروتهای ملی این کشورها را امکان پذیر ساخت.

عامل دیگر در توسعه سرمایه داری تهاجم ایدئولوژیک و فرهنگی علیه سایر طبقات جامعه و نیز علیه ملت های زیر سلطه است. با این هجوم فرهنگی نظام سرمایه داری ، فرهنگ مصرفی و الگوهای رفتاری خود را به سایر اقشار و طبقات و ملت ها تحمیل می کند و با این اقدام جلوی پدیده ی کاهش مصرف را که بر ضد توسعه مداوم حرکت می کند، می گیرد و بر مصرف جامعه می افزاید.

افزایش جمعیت در کشورهای مصرف کننده بر خلاف تصور اولیه برای توسعه ی سرمایه داری جهانی عامل مثبتی به شمار میرود، زیرا هر فرد تازه که در این جامعه متولد می شود یک مصرف کننده ی جدید بر خیل عظیم مصرف کنندگان تولیدات سرمایه گذاری می افزاید.

نگاهی جامع و نظام گرا به امر تحقیق و توسعه

مقوله ی توسعه ی اقتصادی- اجتماعی عبارت است از رشد کمی تولیدات و خدمات و تحول کیفی بافت اجتماعی و توزیع متعادل تر ثروت و درآمد و زدودن پدیده های نایاب فقر و محرومیت  ، بیکاری و بی خانمانی و تأمین رفاه عمومی و ترقی فرهنگی. رشد و توسعه ی اقتصادی – اجتماعی در هر جامعه ی معین فرآیند پیچیده ای است که تحقق آن با برنامه ریزی جامع امکان پذیر خواهد بود.برنامه ریزی در حقیقت مجموعه ی اقدامات سازمان یافته ای است که با هماهنگی ، جمع بندی و تلفیق مطلوب و بهینه کلیه ی امکانات فیزیکی ، مادی و انسانی ، جامعه را به سوی اهداف مورد نظر و در مدّت زمان مشخصی هدایت می کند.

ویژگیهای توسعه ی اقتصادی – اجتماعی کشورهای در حال رشد

یکی از وجوه تفارق عمده بین جهان صنعتی( پیشرفته ) و جهان سوم (یا کشورهای در حال توسعه )در عرصه مسائل رشد اقتصادی – صنعتی این است که فرآیند توسعه ی اقتصادی در جوامع صنعتی کنونی عمدتاً از مکانیسم و پویایی درونی این کشورها مایه گرفت و تحقق پذیرفت ، حال آنکه تحولات اقتصادی و اجتماعی در جهان سوم روند طبیعی خود را طی نکرد و مسیرهای بیشماری را طی کرد.

تحلیل مختصات نظام آموزشی – علمی و پژوهش

در جهان کنونی که ترقی و رشد علوم و تکنولوژی عرصه های مختلف اجتماعات بشری را دگرگون و متحول نموده ، نقش انسان این کاملترین عنصر جهان هستی و خلقت نمود بارزتری می یابد و نظام آموزشی یک کشور تحت تأثیر دو سری عوامل درونی و برونی قرار دارد.

 عوامل بیرونی مؤثر در نظام آموزشی – پرورشی عبارتند از :

مشخصات ، گرایشها و شاخصهای جمعیتی – ساختار اقتصادی و نیازمندیهای تولیدات ملی – ویژگیهای نیروی کار – ماهیت و خصوصیات نظام سیاسی – بنیه و امکانات مالی و فیزیکی – ساخت و بافت درونی نظام اداری و اجرائی – ارزشهای اجتماعی – فرهنگی و مذهبی و ویژگیهای مجموعه ی وسائل ارتباط جمعی

عوامل درونی نظام آموزشی – علمی و پژوهشی را عناصر زیرین تشکیل می دهند :

ویژگیهای نظام رسمی آموزشی و پرورشی ( پیش دبستان – دبستان – راهنمائی – متوسطه ) نظام آموزشهای عالی و سازمانهای وابسته مؤسسات و مراکز تحقیقاتی – آموزشهای سواد آموزی – آموزشهای مراکز نظامی – آموزشهای محلی ، بومی و منطقهای امور آموزشی – پژوهشی سازمانها و کار و تحلیل نهائی ویژگیهای نظام آموزشی – علمی و پژوهشی در سطح عالی

باید مجموعه ی عوامل برونی و درونی را بصورت اجزاء و عناصر تشکیل دهنده یک نظام به هم پیوسته مدّ نظر قرار داد.

رشد اقتصاد یک الزام است

تجربه های سالهای پس از جنگ جهانی دوم بنابر تمامی ظواهر اکنون به ما آموخته که رشد اقتصادی در حفظ ملل ، پایدار ماندن شئون ملی ، حکومت و همچنین در ارج گذاری و معیار سنجی نظام حاکم و نظریه ای که چنین نظامی بر آن متکی است دارای اهمیت حیاتی است . هر کجا روند رشد اقتصادی کند باشد ، یا متوقف یا حتی منفی شده باشد دیر یا زود روشهای استفاده از قدرت عریان برای تحمیل قشر حاکمه و نظریه ی مورد پشتیبانی این قشر ، ناکار آمد خواهد شد. پس می توان پذیرفت که بدون برخوردار بودن از رشد اقتصادی هیچ ملتی قادر نخواهد بود در بلند مدت ملّیت و تمامیت سیاسی خود را حفظ کند و قادر نخواهد بود شئون ملی خود را از بی حرمتی مصون دارد و نخواهد توانست انسانها را با حکومت وابسته نگه دارد.

فقر –  پیشرفت و توسعه

پیشرفت حرکتی به جلو و گام گام است یعنی حرکتی زنده و فعال و نه جابجایی ساده ی سنگی که تحت تأثیر عمل نیرویی می غلطد . حرکت مستلزم وجود فاعلی است که عملی را انجام دهد یا لااقل فشاری را که از خارج می تواند بر او وارد شود به گامهای خود تبدیل کند . فاعل اعم است از فرد یا گروه مانند ارتشی که به سمت هدف خود پیش می رود . پیشرفت تنها حرکت موجود فیزیکی یا اجتماعی نیست.

 کامپیوتر و خط مشی ملی آن برای کشورهای عقب نگه داشته شده

هر عصری با ابزار بخصوصی شناخته می شود ، نیزه شکارگران ، ماشین تراش کارگران صنعتی و کامپیوترکارگران فکری ، شاید بتوان تحولات ناشی از انقلاب الکترونیک را گسترده تر از تحولات ناشی از انقلاب صنعتی دانست. اگر در انقلاب صنعتی نیروی ماشین جایگزین نیروی جسمی انسان شد. در انقلاب الکترونیک ، کامپیوتر می خواهد جای نیروی فکری انسان را بگیرد. عصر جدید بیش از هر چیز متضمن توسعه الکترونیک و سایر تکنولوژیهای مدرن است.

اکنون استفاده از کامپیوتر یعنی مهمترین محصول انقلاب الکترونیک در همه ی عرصه های فعالیت بشری روز به روز ابعاد گسترده تری به خود می گیرد. اگر در دهه های پیش کامپیوترها بشر را از زحمت انجام کارهای تکراری و یکسان راحت کردند. در دهه ی کنونی ظاهراً میخواهند کارهای مبتنی بر فکر و تصمیم را انجام دهند.

بار وجود این کامپیوتر یک ابزار کمکی فنی و محصول خلاقیت بشر است که فقط امور قالب ریزی شده را انجام می دهد و فکر قالب ریزی نشده در قلمرو انحصاری انسان قرار دارد در حالی که دیری است که کشورهای پیشرفته ی صنعتی عمیقاً وارد انقلاب میکروالکترونیک و کامپیوتر شده اند. کشورهای در حال توسعه نیز در راستای ورود به آن هستند و وارد شده اند. جوامع این کشورها اگر نخواهند از غافله عقب بمانند ناگزیرند خود را به تکنولوژیهای جدید از جمله کامپیوتر و ملزومات آن تطبیق دهند و با تخصیص منابع هر چند کمیاب مالی و انسانی به گونه ای مؤثر و عقلانی برای توسعه ی اقتصادی و اجتماعی آماده شوند. در واقع توسعه یافتگی اقتصادی معادل کاربرد علوم و فنون جدید از عرصه ی تولید است. اگر کشوری در صدد توسعه ی اقتصادی است باید مبانی علمی و فنی تولید اقتصادی را بکار ببندد.

بدیهی است که با فرا گرفتن  تجربه های  جوامعی که در مراحل مالی توسعه و  تکامل  قرار  گرفته اند  می توان هنگام تحقق تحولات و بکار بستن مبانی علمی و فنی تولید اقتصادی از مدّت و هزینه و مشکلات آن کاست.

نقش مهرورزی در پیشرفت

وتعالی جامعه

پس از حمد و سپاس خداوند یکتا،که مظهر مهر وعطوفت و آموزگار مهربانی و مهرورزی است، باید اذعان نماییم که تمام مخلوقات،تمام موجودات وتمام هستی،ساخته وپرداخته خداوند هستی بخش است.ادامه مطلب...